Raj utracony

Publikacja nowego, współczesnego przekładu „Raju utraconego” – jednego z najwybitniejszych dzieł kultury europejskiej – uzupełnia istotną lukę na rynku wydawniczym. W języku polskim epos Johna Miltona jest dostępny tylko w trzech pełnych tłumaczeniach: Jacka Idziego Przybylskiego (1791), Władysława Bartkiewicza (1902) i Macieja Słomczyńskiego (1974).

Dzieło Miltona cieszy się w Polsce dużym zainteresowaniem. Dowodzą tego stosunkowo liczne wznowienia dotychczasowym tłumaczeń – Macieja Słomczyńskiego (1986, 2002, 2011), a także ostatnio – w 2020 roku – translacji Władysława Bartkiewicza z początku XX wieku (wydanej w formie papierowej i cyfrowej). Tendencja ta współgra ze wzmożoną recepcją „Raju utraconego” na świecie w ostatnich trzech dekadach.

W naszej edycji dokonanemu przez Jarka Zawadzkiego przekładowi „Raju utraconego” na język polski towarzyszy tłumaczenie ukraińskie Olgi Smolnytskiej. Jest to druga ukraińska translacja dzieła Miltona (pierwsza – autorstwa Oleksandra Zhomnira – ukazała się w 2019 roku). Wydanie w Polsce nowego przekładu ukraińskiego jest gestem solidarności z Ukrainą, formą wsparcia ukraińskiej społeczności tłumaczy i twórców, a także wzmocnieniem kanonu literatury w języku narodowym.

Dwujęzyczne wydanie „Raju utraconego” jest odpowiedzią nie tylko na potrzeby badaczy literatury dawnej, ale też współczesnych czytelników, polskich i ukraińskich, którzy w filozoficznym poemacie Miltona poszukują tego, co uniwersalne i aktualne w kontekście ogólnoludzkich doświadczeń czy wydarzeń społeczno-politycznych. Edycję poprzedza wstęp prof. Małgorzaty Grzegorzewskiej, anglistki, znawczyni literatury i kultury okresu renesansu i baroku.

Autorką przekładu „Raju utraconego” na język ukraiński jest Olga Smolnytska (ukr. Ольга Олександрівна Смольницька) – filolog ukraiński i filozof, czołowa badaczka Muzeum Literatury-Pomnika Maksyma Rylskiego w Kijowie. Kandydat nauk filozoficznych (ukrainoznawstwo). Naukowczyni, pisarka, tłumaczka i krytyczka literacka.

Autor polskiego przekładu „Raju utraconego” – Jarek Zawadzki – jest tłumaczem literatury pięknej z języka angielskiego i z języka chińskiego (współczesnego języka mandaryńskiego oraz klasycznego języka chińskiego). Ukończył sinologię na Uniwersytecie Warszawskim oraz anglistykę i studia podyplomowe dla tłumaczy specjalistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dwujęzyczne wydanie „Raju utraconego” Johna Miltona wzbogacają – wykonane do tej edycji – rysunki Poli Dwurnik, artystki wizualnej, malarki, autorki komiksów. Obrazowy komentarz do dzieła Miltona zawiera odniesienia do kultury popularnej i przybliża tekst dawny do współczesności.

Od ukazania się ostatniego polskiego przekładu „Raju utraconego” mija w tym roku pięćdziesiąt lat (w Biblii to symboliczna miara życia człowieka), dlatego tak cenna jest inicjatywa tłumacza Jarka Zawadzkiego i Wydawnictwa Biblioteki Śląskiej, by Milton przemówił do kolejnego pokolenia czytelników współczesną polszczyzną. Nie pozostaje zatem nic innego niż wsłuchać się w głos poety.
prof. dr hab. Małgorzata Grzegorzewska

Olga Smolnytska podjęła próbę, moim zdaniem bardzo udaną, zrozumienia tego, co Milton chciał powiedzieć o świecie. Pojawienie się nowego przekładu Raju utraconego na język ukraiński to wielce znaczący fakt literacki, ale nie tylko. Nie sposób bowiem nie wspomnieć, że każdy przekład tekstu artystycznego z chwilą zaistnienia wzbogaca kanon literatury narodowej. A tego literatura ukraińska bardzo potrzebuje.
dr hab. Jolanta Lubocha-Kruglik, prof. UŚ

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego